ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΑ Archives - MED AND ME | ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΓΙΑΤΡΟΥ - ΑΣΘΕΝΟΥΣ

Αποτελεσματική Επικοινωνία

Αναμφίβολα χωρίς την επικοινωνία οι ανθρώπινες σχέσεις θα ήταν αδύνατες. Τα ανθρώπινα όντα είναι από τη φύση τους κοινωνικά και η επικοινωνία αποτελεί βασικό συστατικό της ανθρώπινης φύσης.

Η σχέση ιατρού και ασθενούς είναι πολυεπίπεδη, δυναμική και αμφίδρομη. Η καλή επικοινωνία αποτελεί το σημαντικό στοιχείο της καλής ιατρικής πρακτικής συμβάλλοντας στη γρήγορη και ακριβή αποκάλυψη του προβλήματος, αλλά και στον προσδιορισμό των προσδοκιών του ασθενούς. Με αυτόν τον τόπο παγιώνεται η εμπιστοσύνη μεταξύ γιατρού και ασθενούς. Παράλληλα, η καλύτερη κατανόηση της πάθησης και της διαθέσιμης θεραπείας αυξάνει το επίπεδο ικανοποίησης του ασθενούς, οδηγώντας περαιτέρω στην τήρηση των ιατρικών οδηγιών, καθώς και τη βελτίωση του επιπέδου υγείας και περίθαλψης του ασθενούς. Πιο συγκεκριμένα, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να αναπτύξουν ορισμένες δεξιότητες ώστε:

Να κατανοούν και να αντιλαμβάνονται την εμπειρία του ασθενή ως μοναδική.
Να προωθούν ισότιμη σχέση με τους ασθενείς.
Να αναπτύσσουν αυτογνωσία ως προς τι μπορούν να προσφέρουν στους ασθενείς.
Να ενθαρρύνουν τους ασθενείς να ξεκινήσουν το διάλογο και να μοιράζονται τις εμπειρίες τους από τη θεραπεία.

8 συμβουλές για Επαγγελματίες Υγείας

Εκπαιδευτείτε στο να ακούτε τους ασθενείς με υπομονή.

Κάντε τους ασθενείς να αισθανθούν άνετα.
Δείξτε ενδιαφέρον.
Μην διακόπτετε τον ασθενή.
Επιλέξτε τις σωστές λέξεις. Θυμηθείτε ότι οι λέξεις που θα χρησιμοποιηθούν θα χαραχτούν σαν ανεξίτηλο μελάνι στη μνήμη του ασθενούς. Παραμείνετε θετικός. Ακόμα και στην ανακοίνωση δυσάρεστων νέων επικεντρώστε στη θετική διάσταση των πραγμάτων.
Διατηρείστε καλή συνεργασία και επικοινωνία και με τους άλλους επαγγελματίες υγείας, με στόχο πάντα την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών υγείας.
Απαιτείται αμοιβαίος σεβασμός προκειμένου η σχέση γιατρού- ασθενούς να λειτουργήσει αποτελεσματικά.
Επιβεβαιώστε ότι οι ασθενείς έχουν καταλάβει το θεραπευτικό πλάνο και τη φαρμακευτική αγωγή που θα ακολουθήσουν.

5 συμβουλές για τους Ασθενείς

Να είστε πάντα ειλικρινείς. Δεν θα πρέπει να αποκρύπτεται στοιχεία για την κατάσταση της υγείας σας γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά αποτελέσματα, αναφορικά με τη διάγνωση και τη θεραπεία.
Να θυμάστε ότι οι πάροχοι υπηρεσιών υγείας «εργάζονται» για εσάς και πληρώνονται από εσάς.
Προγραμματίστε τις επισκέψεις σας. Κάντε λεπτομερή λίστα με τα θέματα που σας απασχολούν και επιθυμείτε να συζητήσετε με τον επαγγελματία υγείας.
Ζητήστε από τον επαγγελματία υγείας να επαναλάβει τις οδηγίες που σας έδωσε και αν είναι απαραίτητο κρατείστε σημειώσεις. Επίσης, μια καλή ιδέα είναι να σας συνοδεύσει κάποιος, ώστε να μπορεί να επιβεβαιώσει τι ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης.
Αναζητήστε δεύτερη γνώμη, αν αισθάνεστε ότι ο συγκεκριμένος επαγγελματίας υγείας δεν διαχειρίζεται αποτελεσματικά την ασθένειά σας.

Συγγραφέας: Δρ. Έφη Σίμου

Επικοινωνούμε καλύτερα, όταν ζητάμε ανατροφοδότηση

Όταν επικοινωνούμε και κυρίως όταν προκύπτουν προβλήματα στην επικοινωνία είναι σημαντικό να ζητάμε από τον συνομιλητή μας ανατροφοδότηση αναφορικά με το τι κατάλαβε. Η δύναμη της ανατροφοδότησης είναι πολύ σημαντική επίσης στον τομέα της υγείας όπου οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι ο ασθενής θα πρέπει να δώσει τις σωστές πληροφορίες, βάσει των οποίων θα γίνει η διάγνωση και κατ’ επέκταση η θεραπεία.

Χρήσιμες συμβουλές για πιο επιτυχημένη ανατροφοδότηση

Καλή ακρόαση: Η καλή ακρόαση είναι πολύ σημαντική προκειμένου να γίνει πλήρως αντιληπτό το μήνυμα και συμβάλλει στην αποφυγή των παρανοήσεων.

Διευκρίνηση: Όταν υπάρχουν απορίες χρήσιμο είναι να ζητούνται διευκρινίσεις και να επιλύονται οι απορίες.

Αποφυγή εξαγωγής συμπερασμάτων και εστίαση στη διαδικασία μάθησης: Η αποφυγή εξαγωγής βιαστικών συμπερασμάτων, όταν η ανατροφοδότηση είναι γενική ή ασαφής θα πρέπει να αποφεύγεται. Χρήσιμο θα ήταν να διευκρινίζονται τα σημεία εκείνα που αφήνουν περιθώρια διττής ερμηνείας.

Παραδειγματισμός από τα λάθη και χρήση τους ως κινητήρια δύναμη: Τα λάθη μπορούν να αποτελέσουν μια νέα πηγή μάθησης και μια κινητήρια δύναμη για μη επανάληψη τους.

Κλειδί και στις δύο περιπτώσεις και όταν δίνουμε και όταν λαμβάνουμε ανατροφοδότηση είναι να ενεργοποιούμε την εν-συναίσθηση μας. Η χρήση μιας φιλοφρόνησης ή ενός θετικού σχόλιου μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της αντίδρασης και της άμυνας του ατόμου που λαμβάνει την ανατροφοδότηση. Στόχος της ανατροφοδότησης είναι να ενεργοποιηθεί αυτός που την λαμβάνει και όχι να απομακρυνθεί από τους συνομιλητές του.

Ανατροφοδότηση στους επαγγελματίες υγείας μπορεί να δοθεί από τους ασθενείς, αλλά και από την διεπιστημονική ομάδα που συνεργάζεται μαζί τους. Αυτοί μπορεί να είναι αδιαμφισβήτητα οι προϊστάμενοι που έχουν ούτως ή άλλως το ρόλο του καθοδηγητή, του μέντορα και παρακολουθούν την κλινική και εκπαιδευτική διαδικασία κατά τη διάρκεια της εργασίας.

Η ανατροφοδότηση είναι καίριας σημασίας και θα πρέπει να άπτεται της κλινικής πρακτικής, αλλά και της επαγγελματικής συμπεριφοράς στο σύνολό της. Οι συνάδελφοι μπορούν να αποτελέσουν μια σημαντική πηγή ανατροφοδότησης με εποικοδομητικό αποτέλεσμα, όπως άλλωστε και οι ασθενείς. Η ανατροφοδότηση σε αυτήν την περίπτωση υπογραμμίζει τις καλές πρακτικές, αλλά και σημεία στα οποία μπορούν να γίνουν βελτιώσεις και να οδηγήσουν σε ένα σύστημα υπηρεσιών υγείας στο οποίο κεντρικό ρόλο θα διαδραματίζει ο ασθενής και οι ανάγκες του.

Συγγραφέας: Δρ. Έφη Σίμου

Επικοινωνία ή Παράλληλοι Μονόλογοι;

H επικοινωνία βρίσκεται στην καρδιά της ανθρώπινης και κοινωνικής μας ύπαρξης. Είναι το μέσο και η διαδικασία για να ανταλλάζουμε πληροφορίες και συμβολικά μηνύματα, να μάθουμε, να κατανοήσουμε, να διευρύνουμε το οπτικό μας πεδίο. Nα δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων, να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους, αλλά και να επηρεάσουμε τους άλλους, να χειραγωγήσουμε και να επιβάλουμε τις απόψεις μας.

Η επικοινωνία είναι κεντρική διεργασία στην καθημερινή ανθρώπινη συναλλαγή.

Επιπλέον, η επικοινωνία είναι η μεταφορά των πληροφοριών που έχουν νόημα.

Θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ότι η σημασία, η οποία αποδίδεται από το δέκτη, κατά τη διαδικασία της πρόσληψης ενός μηνύματος, μπορεί να είναι διαφορετική από αυτή στην οποία στόχευε ο αποστολέας του.

Ενώ, οι περισσότεροι άνθρωποι συμφωνούν ότι η επικοινωνία μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων θα πρέπει να είναι απλή, κατανοητή και χωρίς προστριβές, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η διαπροσωπική επικοινωνία μπορεί να αποτύχει, με δεδομένο ότι το μήνυμα, δηλαδή αυτό που λέμε, μπορεί να μην είναι κατανοητό με τον ίδιο τρόπο από τον αποδέκτη.

Όσο απλό και αν φαίνεται, πολλά από όσα προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε στους άλλους ή οι άλλοι προσπαθούν να επικοινωνήσουν σε εμάς, βρίθουν παρεξηγήσεων και συχνά οδηγούν σε συγκρούσεις και απογοητεύσεις σε επίπεδο διαπροσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων. Στην εποχή της πληροφορίας, είμαστε αναγκασμένοι να στέλνουμε, να λαμβάνουμε και να επεξεργαζόμαστε τεράστιους όγκους πληροφορίας και μηνυμάτων καθημερινά.

Αλλά η αποτελεσματική επικοινωνία είναι πολλά περισσότερα από την ανταλλαγή πληροφοριών. Η αποτελεσματική και ειλικρινής επικοινωνία, αφορά την κατανόηση του συναισθήματος πίσω από την πληροφορία.

Η αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις και να εμβαθύνει τη σύνδεση με τους άλλους και αυτό το χαρακτηριστικό της μας δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούμε ακόμη και αρνητικά μηνύματα, χωρίς να δημιουργούμε συγκρούσεις ή να καταστρέφουμε την εμπιστοσύνη.

Είναι επομένως σημαντικό κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας να αναζητήσουμε ανατροφοδότηση, ώστε να διαπιστώσουμε αν το μήνυμα είναι απολύτως κατανοητό από τον παραλήπτη. Η ανατροφοδότηση αυτή εμπεριέχει και την πρόθεσή μας να κατανοήσουμε και να άρουμε τα εμπόδια που μπορεί να προκαλούν «σύγχυση» στην κατανόηση και αποκωδικοποίηση του προσλαμβανόμενου μηνύματος.

Δεν υπάρχει «εγγύηση» ότι το μήνυμα που στέλνουμε αποκωδικοποιείται με τον ίδιο τρόπο από όλους, καθώς στη διαδικασία αποκωδικοποίησης παρεμβαίνουν πολλοί παράγοντες, όπως το μορφωτικό επίπεδο, οι πεποιθήσεις, οι εμπειρίες και το αξιακό σύστημα του αποδέκτη.

Επίσης, θα πρέπει να προσπαθεί κανείς να βελτιώνει την ικανότητα του να ακούει προσεκτικά και με εν-συναίσθηση το συνομιλητή του, ώστε να γίνεται σταδιακά ενεργός πομπός και δέκτης μηνυμάτων.

Οι άνθρωποι συχνά επικεντρώνονται σε αυτό που πρέπει να πουν, αλλά η αποτελεσματική επικοινωνία αφορά λιγότερο το να μιλάμε και περισσότερο το να ακούμε ή να παρατηρούμε.

Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι διαφορετικό να μιλάμε, από το να επικοινωνούμε. Το να επικοινωνούμε σημαίνει όχι μόνο να κατανοούμε τις λέξεις και τις πληροφορίες που ανακοινώνονται. Όχι μόνο να βλέπουμε την εξωτερική εικόνα που εκπέμπει κάποιος, αλλά και να κατανοούμε τα συναισθήματα και κυρίως τα μη λεκτικά σήματα που εκπέμπονται με τη γλώσσα του σώματος, δεδομένου ότι πολλές φορές, αυτό που λέμε έρχεται σε αντίθεση με το μήνυμα που εκπέμπουμε συνολικά.

Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι πάντα σχετική με την κατανόηση του άλλου προσώπου και όχι με την επικράτηση των δικών μας επιχειρημάτων ή με τον εξαναγκασμό των άλλων να αποδεχτούν τις δικές μας απόψεις και πεποιθήσεις.

Το πιο ευχάριστο στην αποτελεσματική επικοινωνία, είναι ότι μπορεί να οδηγήσει στη βαθύτερη ανθρώπινη σύνδεση και να μας χαρίσει κάποιες στιγμές παροδικής ευτυχίας, δεδομένου ότι όταν επικοινωνούμε αποτελεσματικά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον ίδιο μας τον εαυτό, συν-κινούμαστε σε σχέση με τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε από τους συνομιλητές μας και αυτά τα ερεθίσματα χρησιμοποιούνται για τον προσωπικό επανακαθορισμό και την αυτογνωσία μας.

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Έφης Σίμου: Επικοινωνία Γιατρού- Ασθενούς: Ένας Πρακτικός Οδηγός Δεξιοτήτων Επικοινωνίας.

Τι μας Εμποδίζει να Επικοινωνήσουμε Αποτελεσματικά;

Πολλές φορές προβληματιζόμαστε αναφορικά με τα αποτελέσματα των αλληλεπιδράσεών μας με τον υπόλοιπο κόσμο.

Όταν μιλάμε, πολλές φορές εγείρουμε εμπόδια, τα οποία δυσκολεύουν την αποτελεσματική επικοινωνία. Τα εμπόδια αυτά μπορεί να κάνουν το μήνυμά μας να φτάσει διαστρεβλωμένο και να σπαταλήσουμε χρόνο, αλλά και κόπο λόγω πιθανών συγχύσεων και παρεξηγήσεων που ενδέχεται να δημιουργηθούν. Η αποτελεσματική επικοινωνία προϋποθέτει την υπέρβαση αυτών των εμποδίων και τη μεταφορά ενός σαφούς, περιεκτικού και ξεκάθαρου μηνύματος.

Οι δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης, της αποσαφήνισης και του προβληματισμού μπορεί να βοηθήσουν, αλλά είναι επίσης χρήσιμο να είμαστε ενήμεροι για μία σειρά από εμπόδια, τα οποία παρεμβαίνουν στη διαδικασία αποκωδικοποίησης του μηνύματος, αλλά και για τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να τα αποφύγουμε.

Οι αντιλήψεις αποτελούν το σημαντικότερο εμπόδιο στην επικοινωνία.
Αν κάποιος πιστεύει ότι το πρόσωπο στο οποίο μιλάει δεν ενδιαφέρεται ή δεν πρόκειται να τον κατανοήσει, υποσυνείδητα «σαμποτάρεται» η επικοινωνιακή προσπάθεια. Η αντίληψη είναι αναπόφευκτα επιλεκτική, δεδομένου ότι δεν μπορούμε να δούμε όλα όσα υπάρχουν. Αρνητικές ή προκατειλημμένες συμπεριφορές και αντιλήψεις μπορεί να μας εμποδίσουν να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά κυρίως διότι δεν μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα με ανοιχτό μυαλό ή να καταλάβουμε αντιλήψεις και συμπεριφορές που διαφέρουν από τις δικές μας. Μπορεί επίσης να δημιουργήσουν συγκρούσεις, κακή διαχείριση χρόνου και σχέσεων, αντίσταση στις προτεινόμενες αλλαγές, καθώς και έλλειψη κινήτρων για ειλικρινή επικοινωνία.
Η ψυχολογική κατάσταση μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το μήνυμα θα γίνει αντιληπτό.
Για παράδειγμα, όταν είμαστε θυμωμένοι, είναι εύκολο να πούμε πράγματα που δεν τα εννοούμε πραγματικά, που μπορεί αργότερα να τα μετανιώσουμε ή μπορεί να παρερμηνευθούν από τους άλλους. Επίσης όταν είμαστε αγχωμένοι και συναισθηματικά συγκλονισμένοι ή ευάλωτοι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, αυτά που λέμε να παρερμηνευθούν από άλλους, να στείλουμε μη λεκτικά μηνύματα και σήματα που απωθούν ή προκαλούν σύγχυση και τα οποία, συνήθως, οφείλονται σε σπασμωδική συμπεριφορά και δεν θα υπήρχαν σε συνθήκες ηρεμίας. Βέβαια θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι όταν κακές συμπεριφορές επαναλαμβάνονται, τα αίτια πιθανόν να είναι βαθύτερα και να απαιτείται διαφορετικός τρόπος διαχείρισης.
Εμπόδια μπορεί να προκύψουν από τη φυσική κατάσταση του δέκτη, όπως είναι οι σωματικές αναπηρίες.
Προβλήματα στην ακοή και στην ομιλία μπορεί να σταθούν εμπόδια στην αποτελεσματική επικοινωνία. Για παράδειγμα, όταν ο δέκτης έχει μειωμένη ακοή μπορεί να μην αντιληφθεί το σύνολο ή μέρος της συνομιλίας, ειδικά εάν υπάρχουν στο περιβάλλον σημαντικές πηγές φυσικών ή τεχνητών θορύβων.
Ένα άλλο εμπόδιο στην επικοινωνία αποτελεί η έλλειψη επικέντρωσης.
Δεν είναι αποτελεσματική η επικοινωνία όταν είμαστε πολυπράγμονες, δηλαδή όταν ασχολούμαστε με πολλά θέματα ταυτόχρονα. Οι άνθρωποι έχουν την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Αντίθετα όμως με ό,τι πιστεύουμε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν σχεδιάστηκε για να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα και αυτό, πέρα από τους κινδύνους που ενέχει για τα εγκεφαλικά κύτταρα, μπορεί να προκαλέσει απόσπαση της προσοχής από σημαντικά λεκτικά μηνύματα και μη λεκτικά σήματα, τα οποία εκπέμπονται κατά τη διάρκεια μίας συνομιλίας.
Πολλοί συνομιλητές έχουν την τάση να διακόπτουν τον άλλο ή να μιλούν ταυτόχρονα με αυτόν.
Αυτό πολλές φορές μπορεί να αποβεί αποθαρρυντικό και συνάμα απογοητευτικό για την επικοινωνιακή διαδικασία, καθώς «περνάμε» το εξής μήνυμα: «δεν με νοιάζει καθόλου τι έχεις να πεις, γιατί αυτό που λέω εγώ είναι πιο σημαντικό».
Όσο σημαντικό είναι να μη διακόπτουμε, άλλο τόσο σημαντικό είναι να μη μονοπωλούμε τη συζήτηση.
Κάποιοι άνθρωποι είναι καλοί στο να «γυρίζουν» τη συζήτηση σε αυτό, για το οποίο θέλουν να μιλήσουν. Κάποιοι άλλοι μπορεί κατά λάθος να μονοπωλήσουν μία συζήτηση, λόγω του ότι είναι πιο εξωστρεφείς και ομιλητικοί σε σχέση με άλλους. Επίσης, άνθρωποι που κατέχουν υψηλές κοινωνικοοικονομικές και θεσμικές θέσεις μπορεί να μονοπωλήσουν τη συζήτηση, καθώς οι υπόλοιποι διστάζουν ή φοβούνται να τους διακόψουν.

Ξεπερνώντας τα εμπόδια στην επικοινωνία εξασφαλίζουμε ότι οι πληροφορίες που παρέχονται γίνονται πλήρως κατανοητές από το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόμαστε.

Η οπτική επαφή, η χαλαρή και φιλική έκφραση στο πρόσωπο, η ανοιχτή γλώσσα του σώματος, μπορούν να κάνουν κάποιον να αισθανθεί πιο άνετα κατά τη διάρκεια της συνομιλίας. Μόνο με την κατανόηση και την συνακόλουθη υπέρβαση των εμποδίων, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το μήνυμα που εκπέμπουμε μπορεί να γίνει αντιληπτό από τον αποδέκτη.

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Έφης Σίμου: Επικοινωνία Γιατρού- Ασθενούς: Ένας Πρακτικός Οδηγός Δεξιοτήτων Επικοινωνίας

Ενεργητική ακρόαση: Αν θα έπρεπε να μιλάμε περισσότερο από ό,τι ακούμε θα είχαμε δύο γλώσσες και ένα αυτί

Οι άνθρωποι συχνά επικεντρώνονται σε αυτό που πρέπει να πουν, αλλά η αποτελεσματική επικοινωνία αφορά λιγότερο το να μιλάμε και περισσότερο το να ακούμε ή να παρατηρούμε.

Το να ακούμε σημαίνει, όχι μόνο να κατανοούμε τις λέξεις και τις πληροφορίες που ανακοινώνονται, όχι μόνο να βλέπουμε την εξωτερική εικόνα που εκπέμπει κάποιος, αλλά και να έχουμε κατανόηση των συναισθημάτων και κυρίως των μη λεκτικών σημάτων που εκπέμπονται με τη γλώσσα του σώματος, δεδομένου ότι πολλές φορές αυτό που λέμε έρχεται σε αντίθεση με το μήνυμα που εκπέμπουμε συνολικά.

Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της ακρόασης με προσωπική εμπλοκή και της απλής-παθητικής ακρόασης.

Όταν ακούμε με προσοχή, αν μας ενδιαφέρει αυτό που μας λέει κάποιος, ασχολούμαστε, έστω και υποσυνείδητα, ακόμα και με τις μικρές λεπτομέρειες, όπως είναι ο τόνος και ο επιτονισμός της ομιλίας κάποιου, σε συνδυασμό με τις εκφράσεις του προσώπου του.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν σήματα, τα οποία θα μας καθοδηγήσουν στο να αντιληφθούμε τα συναισθήματα και το συγκινησιακό φορτίο του συνομιλητή μας ώστε, να επικοινωνήσουμε πιο αποτελεσματικά μαζί του, αλλά και να τον κάνουμε να αισθανθεί καλύτερα μέσω της οικοδόμησης μίας ισχυρότερης, βαθύτερης και ειλικρινούς σχέσης.

Επιπλέον, το να ακούμε δεν είναι το ίδιο με το να περιμένουμε να έρθει η σειρά μας να μιλήσουμε ή να σκεφτόμαστε αυτό που πρέπει να πούμε μετά, δεδομένου ότι ένας προσεκτικός συνομιλητής μπορεί να αντιληφθεί ότι το μυαλό μας «τρέχει αλλού» και ότι δεν τον παρακολουθούμε.

Χρήσιμο είναι να θυμόμαστε ότι για να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με κάποιον, δεν είναι απαραίτητο να μας αρέσουν ή να συμφωνούμε με τις ιδέες και τις απόψεις του. Όταν επικοινωνούμε ιδέες και συναισθήματα που μας ενδιαφέρουν, το κάνουμε κυρίως με τη χρήση μη λεκτικών σημάτων, ακόμα και αν αυτό αποτελεί μία υποσυνείδητη διαδικασία.

Η διαδικασία της ενεργητικής ακρόασης μπορεί να περιλαμβάνει τον περιορισμό του χρόνου που εμείς οι ίδιοι μιλάμε, δεδομένου ότι δεν ακούμε όταν μιλάμε, τον περιορισμό της απόσπασης της προσοχής μας από εξωγενείς παράγοντες, την αύξηση της οπτικής επαφής, ώστε να δείξουμε στον άλλο ότι τον ακούμε με προσοχή.

Αν θέλετε να αναπτύξετε τις δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης, θυμηθείτε τις παρακάτω προτάσεις-προτροπές:

Δώστε προσοχή, σε όλα όσα λέει ο συνομιλητής μέσω της ομιλίας του, της γλώσσας του σώματος, καθώς και άλλων μη λεκτικών σημάτων.
Αδειάστε το μυαλό σας από άλλες σκέψεις. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποσπάται εύκολα, από άλλες σκέψεις, γι’ αυτό προσπαθήστε να επικεντρωθείτε στο μήνυμα που μεταδίδεται. Δείξτε το ενδιαφέρον σας γι’ αυτό που λέγεται. Κάντε νεύματα περιστασιακά με το κεφάλι, ή χαμογελάστε και βεβαιωθείτε ότι η στάση του σώματος είναι ανοικτή, φιλόξενη και όχι εχθρική. Ενθαρρύνετε τον ομιλητή να συνεχίσει, χρησιμοποιώντας μικρά λεκτικά σχόλια όπως: «ναι», «βέβαια» κτλ.
Δεν ακούμε μόνο με τα αυτιά μας, αλλά και με τα μάτια μας.
Ένας καλός ακροατής θα ακούσει όχι μόνο αυτό που λέγεται, αλλά και ό,τι δεν έχει ειπωθεί ή δηλώθηκε μόνο, εν μέρει, μέσω της λεκτικής επικοινωνίας.Η αποτελεσματική ακρόαση περιλαμβάνει την παρατήρηση της γλώσσας του σώματος και την παρατήρηση των ασυμφωνιών μεταξύ λεκτικών και μη λεκτικών μηνυμάτων.
Αποφύγετε τη διακοπή της συζήτησης ή την προσπάθεια να ανακατευθύνετε τη συζήτηση σε αυτά που θέλετε να πείτε εσείς.
Κάντε υπομονή. Μία παύση, ακόμη και μεγάλη, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο ομιλητής έχει τελειώσει αυτά που θέλει να πει. Θα πρέπει να είστε υπομονετικοί και να αφήσετε τον ομιλητή να συνεχίσει στο δικό του χρόνο. Μερικές φορές, δεδομένου ότι το κάθε άτομο σκέφτεται και μιλάει με τους δικούς του ρυθμούς, χρειάζεται χρόνος για να διατυπώσει το τι θέλει να πει και πώς να το πει. Μη διακόπτετε πριν τελειώσει κάποιος την πρότασή του. Η διακοπή της συνομιλίας μπορεί να στείλει το μήνυμα ότι: «αυτό που θέλω να πω εγώ είναι πιο σημαντικό και πιο ενδιαφέρον», «δεν ενδιαφέρομαι πραγματικά για αυτό που λες», «δεν έχω χρόνο για τη γνώμη σου». Όταν γίνονται επανειλημμένα διακοπές σε μία συζήτηση, τότε δεν πρόκειται για συζήτηση αλλά για διαγωνισμό που κερδίζει αυτός που διακόπτει περισσότερες φορές τον άλλον. Το ζήτημα βέβαια που τίθεται είναι αν πραγματικά κερδίζει κάτι ουσιαστικό πέρα από προσωπική επιβεβαίωση.
Η ακρόαση δεν είναι το ίδιο με το να περιμένουμε τη σειρά μας να μιλήσουμε.
Επιπλέον, δεν μπορούμε να επικεντρωθούμε σε αυτό που έχει να πει ο άλλος, αν σκεφτόμαστε αυτό που θα πούμε όταν έρθει η σειρά μας να μιλήσουμε. Συχνά, ο ομιλητής μπορεί να διαβάσει τις εκφράσεις του προσώπου μας και να καταλάβει ότι το μυαλό μας είναι “αλλού”.
Αποφύγετε την κριτική.
Για να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά με κάποιον δεν χρειάζεται να μας αρέσει ή να συμφωνούμε με τις ιδέες, τις αξίες ή τις απόψεις του. Κρατήστε το μυαλό σας «ανοιχτό» και προσπαθήστε να είστε αμερόληπτοι. Μη βγάζετε βιαστικά συμπεράσματα για το τι βλέπετε ή ακούτε. Σε περιπτώσεις παρανοήσεων, θα πρέπει να ζητήσετε διευκρινήσεις. Ωστόσο, πολλές φορές χρειάζεται να αναιρέσουμε την κρίση μας ή καλύτερα την κριτική μας, προκειμένου να κατανοήσουμε πλήρως ένα άτομο. Προσπαθήστε να καταλάβετε και τη δική του πλευρά, μακριά από προκαταλήψεις. Εάν ο συνομιλητής μας λέει κάτι με το οποίο διαφωνούμε, πολλές φορές δεν χρειάζεται να σπεύσουμε να κατασκευάσουμε ένα επιχείρημα εναντίον του, αλλά να διατηρήσουμε καθαρή την κρίση μας, ώστε να δούμε αμερόληπτα τις δικές του απόψεις. Ακόμη και η πιο δύσκολη επικοινωνία, όταν πραγματοποιηθεί με επιτυχία, μπορεί να οδηγήσει στην πιο βαθιά και ειλικρινή σχέση με τους άλλους.
Δώστε στον συνομιλητή σας τακτική ανατροφοδότηση ότι καταλαβαίνετε αυτά που σας λέει, κάνοντας απλά νεύματα με εκφράσεις του προσώπου ή με την κίνηση του κεφαλιού σας.
Στην περίπτωση που παρατηρήσετε ότι η συζήτηση παρεκκλίνει και οδηγείται σε λάθος δρόμο, μπορείτε να τον διακόψετε λέγοντας: «είναι πραγματικά υπέροχο αυτό που ακούω, αλλά θα πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε με την κατάσταση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε». Κάντε μία περίληψη του τι ειπώθηκε. Βρείτε ένα ευγενικό τρόπο να διασφαλιστεί ότι ο συνομιλητής σας έχει καταλάβει και ότι βρίσκεστε στην «ίδια σελίδα» και συνεχίζετε προς την ίδια κατεύθυνση.

Επικοινωνία Χωρίς Λόγια: Μη Λεκτική Επικοινωνία

Η μη λεκτική επικοινωνία, ή «γλώσσα του σώματος», περιλαμβάνει τις εκφράσεις του προσώπου, την κίνηση του σώματος, τις χειρονομίες, την επαφή με τα μάτια, τη στάση του σώματος, τον τόνο και το ύφος της φωνής, ακόμα και την ένταση των μυών και την αναπνοή.

Ο τρόπος που κοιτάμε, ακούμε, κινούμαστε, αντιδρούμε σε κάποιον, λέει περισσότερα και από τα λόγια για το τι αισθανόμαστε. Το να κατανοούμε και να χρησιμοποιούμε τη μη λεκτική επικοινωνία, μπορεί να μας βοηθήσει να συνδεθούμε πιο ουσιαστικά με τους άλλους, να εκφράσουμε αυτό που πραγματικά σκεφτόμαστε, να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα δύσκολες καταστάσεις και γενικότερα να οικοδομήσουμε καλύτερες σχέσεις στον επαγγελματικό και κοινωνικό μας βίο.

Άνθρωποι με διαφορετικές κουλτούρες τείνουν να χρησιμοποιούν διαφορετικά μη λεκτικά σήματα, έτσι είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη την ηλικία, τον πολιτισμό, τη θρησκεία, το φύλο και τη συναισθηματική κατάσταση κατά την ανάγνωση σημάτων που προέρχονται από τη γλώσσα του σώματος.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του σώματος για να τονίσουμε και να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας. Η μη λεκτική επικοινωνία θα πρέπει να ενισχύει αυτό που δηλώνει κάποιος και όχι να το αντιστρατεύεται.

Αν λέμε άλλα, από αυτά που υποδηλώνει η γλώσσα του σώματος, τότε υποκρύπτεται η ειλικρίνεια και πιθανόν να υπάρχει ανεντιμότητα.

Για να αναπτύξετε τη μη- λεκτική επικοινωνία μπορείτε να ακολουθήσετε κάποιες από τις παρακάτω προτροπές:

Διατηρήστε την οπτική επαφή με το συνομιλητή σας.
Κάντε πρακτική, παρατηρώντας τους ανθρώπους σε δημόσιους χώρους.
Παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος, μπορεί να σας διδάξει πώς να καταλαβαίνετε καλύτερα και να χρησιμοποιείτε τα μη λεκτικά σήματα στην επικοινωνία σας.
Δείτε μία τηλεοπτική εκπομπή βάζοντας τον ήχο σε σίγαση.
Παρατηρήστε τον τρόπο με τον οποίο, οι άνθρωποι δρουν και αντιδρούν μεταξύ τους. Προσπαθήστε να μαντέψετε ποια είναι η σχέση τους ή για ποιο πράγμα μιλάνε.
Μάθετε σταδιακά να ρυθμίζετε τα λεκτικά σας σήματα ανάλογα με τα συμφραζόμενα.
Χρησιμοποιήστε τη γλώσσα του σώματος για να μεταφέρετε θετικά συναισθήματα, ακόμα και αν στην πραγματικότητα δεν τα βιώνετε. Χαμογελάστε και διατηρήστε οπτική επαφή, χρησιμοποιείστε μία σταθερή και ζεστή χειραψία, αντί για ένα ψυχρό και απόμακρο ύφος.
Σε μικρές δόσεις, το άγχος μπορεί να σας βοηθήσει να λειτουργήσετε υπό πίεση.
Ωστόσο, όταν το άγχος σας κατακλύζει μπορεί να παρεμποδίσει την αποτελεσματική επικοινωνία, διαταράσσοντας την ικανότητά σας να σκεφτείτε καθαρά και δημιουργικά και να ενεργήσετε κατάλληλα. Όταν έχετε έντονο άγχος, οι μύες σας ή το στομάχι σας είναι σφιγμένο, τα χέρια σας σφιγμένα και η αναπνοή σας ρηχή. Επιπλέον, όταν είστε αγχωμένοι έχετε περισσότερες πιθανότητες να παρερμηνεύσετε τους άλλους ή να στείλετε συγκεχυμένα και απωθητικά μη λεκτικά σήματα εκπέμποντας τελικά σπασμωδική συμπεριφορά. Εάν δεν είστε σε θέση να ελέγξετε αποσπασματικά μία κατάσταση άγχους, είναι καλύτερο να παραμείνετε σιωπηλός.

Η Τέχνη της Επικοινωνίας με μια Ματιά

Η αποτελεσματική επικοινωνία βασίζεται περισσότερο στο να ακούμε και να παρατηρούμε παρά το να μιλάμε συνέχεια, να ασκούμε κριτική και να δίνουμε οδηγίες, συμβουλές και συστάσεις.

Ακούστε με προσοχή, όλα όσα έχει να σας πει ο συνομιλητής σας.
Η προσεκτική ακρόαση όλων όσων λέει, μπορεί να σας βοηθήσει να έχετε μία ιδέα για το τι σκέφτεται και το πως αισθάνεται και αυτή η ιδέα μπορεί να αποτελέσει το ιδανικό μονοπάτι για να συνεχίσετε τη συζήτηση. Η ακρόαση δεν είναι το ίδιο με το να περιμένουμε τη σειρά μας να μιλήσουμε. Επιπλέον, δεν μπορούμε να επικεντρωθούμε σε αυτό που έχει να πει ο άλλος, αν σκεφτόμαστε αυτό που θα πούμε όταν, έρθει η σειρά μας να μιλήσουμε. Συχνά, ο ομιλητής μπορεί να διαβάσει τις εκφράσεις του προσώπου μας και να καταλάβει ότι το μυαλό μας είναι “αλλού”.
Ακούστε με όλες τις αισθήσεις και όχι μόνο όσα λέγονται μέσω της συνομιλίας.
Καθιερώστε την επαφή με τα μάτια και διατηρήστε την σε εύλογα χρονικά διαστήματα. Το να κοιτάτε την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού σας, την ώρα που μιλάτε μπορεί να μεταφέρει αρνητικά μηνύματα.
Μην διακόπτετε το συνομιλητή σας, αλλά αφήστε τον να ολοκληρώσει τις σκέψεις του.
Η διακοπή της συνομιλίας μπορεί να στείλει το μήνυμα ότι: «αυτό που θέλω να πω εγώ είναι πιο σημαντικό και πιο ενδιαφέρον», «δεν ενδιαφέρομαι πραγματικά γι’ αυτό που λες», «δεν έχω χρόνο για τη γνώμη σου». Όταν γίνονται επανειλημμένα διακοπές σε μία συζήτηση, τότε δεν πρόκειται για συζήτηση, αλλά για διαγωνισμό που κερδίζει αυτός που διακόπτει περισσότερες φορές τον άλλον.
Εξερευνήστε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις του άλλου ατόμου.
Αυτό θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται το ζήτημα, γεγονός που μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τις ανησυχίες σας με έναν τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τη δική του προοπτική. Επιπλέον, επιτρέποντας, στο άλλο πρόσωπο να διατυπώσει τις απόψεις του και να ακουστεί, θα το βοηθήσει σε επίπεδο αυτοπεποίθησης, θα του μειώσει τα συναισθήματα απαξίωσης και θα τον ενθαρρύνει να ανταποδώσει ακούγοντας με προσοχή, όλα όσα έχετε να πείτε.
Μην κάνετε υποθέσεις.
Διατηρήστε την αντικειμενικότητά σας, μην επιτρέποντας τις στάσεις, τις πεποιθήσεις ή τις προκαταλήψεις τις δικές σας ή του συνομιλητή σας να επηρεάσουν τη σκέψη σας.
Αποφύγετε την κριτική.
Για να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά με κάποιον, δεν χρειάζεται να μας αρέσουν ή να συμφωνούμε με τις ιδέες, τις αξίες ή τις απόψεις του. Κρατήστε το μυαλό σας «ανοιχτό» και προσπαθήστε να είστε αμερόληπτοι. Μην βγάζετε βιαστικά συμπεράσματα για το τι βλέπετε ή ακούτε. Σε περιπτώσεις παρανοήσεων, θα πρέπει να ζητήσετε διευκρινήσεις. Ωστόσο, πολλές φορές χρειάζεται να αναιρέσουμε την κρίση μας ή καλύτερα την κριτική μας προκειμένου να κατανοήσουμε πλήρως ένα άτομο. Προσπαθήστε να καταλάβετε και τη δική του πλευρά, μακριά από προκαταλήψεις. Εάν ο συνομιλητής μας λέει κάτι, με το οποίο διαφωνούμε, πολλές φορές δεν χρειάζεται να σπεύσουμε να κατασκευάσουμε ένα επιχείρημα εναντίον του, αλλά να διατηρήσουμε καθαρή την κρίση μας, ώστε να δούμε αμερόληπτα τις δικές του απόψεις. Ακόμη και η πιο δύσκολη επικοινωνία, όταν πραγματοποιηθεί με επιτυχία, μπορεί να οδηγήσει στην πιο βαθιά και ειλικρινή σχέση με τους άλλους.
Δεδομένου ότι υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις και πιστεύω κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας, προσπαθήστε να εντοπίσετε τα στερεότυπα, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την αντίληψή σας για το πως βλέπετε τους άλλους και να καταλάβετε πως αυτά μπορεί να επηρεάσουν και την αντίληψη που έχουν οι άλλοι για σας.
Ζητήστε ανατροφοδότηση από το συνομιλητή σας, για το πόσο καλά έχει αντιληφθεί και κατανοήσει τις πληροφορίες που του μεταφέρετε.
Αν δείτε ότι δεν μπορείτε να επικοινωνήσετε αποτελεσματικά, ρωτήστε τον να σας πει τι κατάλαβε από αυτά που είπατε. Στην περίπτωση που παρατηρήσετε ότι η συζήτηση παρεκκλίνει και οδηγείται σε λάθος δρόμο, μπορείτε να τον διακόψετε λέγοντας: «είναι πραγματικά υπέροχο αυτό που ακούω, αλλά πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε με την κατάσταση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε».
Μιλήστε για τα συναισθήματά σας.
Δηλώσεις όπως «είμαι ανήσυχος», «θέλω» και «αισθάνομαι» μπορεί να διευκολύνουν και να βοηθήσουν το άλλο άτομο να μάθει περισσότερα για την άποψή σας. Επιπλέον, χρησιμοποιείστε φράσεις όπως: «τι μπορώ να κάνω για εσάς;», «πείτε μου πώς μπορώ να σας βοηθήσω;», «λυπάμαι που αισθάνεστε έτσι», «καταλαβαίνω τις ανησυχίες σας», «είμαι απασχολημένος τώρα, θα είμαι μαζί σας σε λίγα λεπτά».
Προσπαθήστε να επιλύσετε συγκρούσεις και όχι να τις κερδίσετε.
Εάν δεν υπάρχουν οι συνθήκες, ώστε να επέλθει συμφωνία, κάντε ένα διάλειμμα και δοκιμάστε ξανά. Προσπαθήστε να αναπτύξετε ορθολογική λύση στο πρόβλημα, αλλά να θυμάστε ότι περιστασιακά μπορεί να χρειαστεί να «συμφωνήσουμε ότι διαφωνούμε». Επιπλέον, η χρήση του χιούμορ λειτουργεί πολλές φορές αποσυμφορητικά, όταν η διαπροσωπική επικοινωνία έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, το χιούμορ είναι ένας πολύ καλός τρόπος για την ανακούφιση του στρες και της έντασης, η οποία μπορεί να προκύψει κατά τη διάρκεια τεταμένων ή συναισθηματικά επιφορτισμένων συζητήσεων. Όταν εσείς ή οι γύρω σας αρχίσετε να παίρνετε τα πράγματα πάρα πολύ σοβαρά, λέγοντας ένα αστείο ή μια διασκεδαστική ιστορία, αποτελεί έναν καλό τρόπο που μπορεί να ελαφρύνει το κλίμα και την τεταμένη ατμόσφαιρα.
Ζητήστε συγγνώμη, όταν συμβαίνουν λάθη.
Η απολογία και η έκφραση λύπης, συμπεριλαμβανομένης της συγγνώμης, μπορεί να αποτρέψει συγκρούσεις ή να συμβάλει στον τερματισμό τους.
Δώστε όλη την προσοχή σας.
Τα περισσότερα από όσα κάνουμε στοχεύουν στην προσοχή των άλλων και το πιο σημαντικό που μπορεί να δώσει ο ένας στον άλλον είναι λίγες στιγμές προσοχής και ενδιαφέροντος. Επιπλέον όταν ακούμε και δίνουμε χρόνο και προσοχή στους άλλους, περιορίζοντας τις δικές μας βεβαιότητες, αντιλήψεις και προκαταλήψεις, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μάθουμε κάτι καινούργιο και να αποκτήσουμε βαθύτερη γνώση για τη ζωή.

Η επικοινωνία δεν είναι μονόδρομος, αλλά αποτελεί μία αμφίδρομη διαδικασία.

Πολλές φορές, για να μας εμπιστευτεί κάποιος και να μας μιλήσει πρέπει να τον προσεγγίσουμε εμείς πρώτα με εν-συναίσθηση και ειλικρίνεια.

Το πιο ευχάριστο στην αποτελεσματική επικοινωνία, πέρα από τα οφέλη που μπορεί να έχει στο πλαίσιο της ιατρικής γνωμάτευσης και της θεραπευτικής διαδικασίας, είναι ότι μπορεί να οδηγήσει στην πιο βαθιά ανθρώπινη σύνδεση και να μας χαρίσει κάποιες στιγμές παροδικής ευτυχίας, δεδομένου ότι όταν επικοινωνούμε με ειλικρίνεια, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τον ίδιο μας τον εαυτό, συν-κινούμαστε σε σχέση με τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε από τους συνομιλητές μας και αυτά τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε χρησιμοποιούνται για τον προσωπικό μας επανακαθορισμό και αυτογνωσία.