Τι μας Εμποδίζει να Επικοινωνήσουμε Αποτελεσματικά;
Πολλές φορές προβληματιζόμαστε αναφορικά με τα αποτελέσματα των αλληλεπιδράσεών μας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Όταν μιλάμε, πολλές φορές εγείρουμε εμπόδια, τα οποία δυσκολεύουν την αποτελεσματική επικοινωνία. Τα εμπόδια αυτά μπορεί να κάνουν το μήνυμά μας να φτάσει διαστρεβλωμένο και να σπαταλήσουμε χρόνο, αλλά και κόπο λόγω πιθανών συγχύσεων και παρεξηγήσεων που ενδέχεται να δημιουργηθούν. Η αποτελεσματική επικοινωνία προϋποθέτει την υπέρβαση αυτών των εμποδίων και τη μεταφορά ενός σαφούς, περιεκτικού και ξεκάθαρου μηνύματος.
Οι δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης, της αποσαφήνισης και του προβληματισμού μπορεί να βοηθήσουν, αλλά είναι επίσης χρήσιμο να είμαστε ενήμεροι για μία σειρά από εμπόδια, τα οποία παρεμβαίνουν στη διαδικασία αποκωδικοποίησης του μηνύματος, αλλά και για τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να τα αποφύγουμε.
- Οι αντιλήψεις αποτελούν το σημαντικότερο εμπόδιο στην επικοινωνία.
Αν κάποιος πιστεύει ότι το πρόσωπο στο οποίο μιλάει δεν ενδιαφέρεται ή δεν πρόκειται να τον κατανοήσει, υποσυνείδητα «σαμποτάρεται» η επικοινωνιακή προσπάθεια. Η αντίληψη είναι αναπόφευκτα επιλεκτική, δεδομένου ότι δεν μπορούμε να δούμε όλα όσα υπάρχουν. Αρνητικές ή προκατειλημμένες συμπεριφορές και αντιλήψεις μπορεί να μας εμποδίσουν να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά κυρίως διότι δεν μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα με ανοιχτό μυαλό ή να καταλάβουμε αντιλήψεις και συμπεριφορές που διαφέρουν από τις δικές μας. Μπορεί επίσης να δημιουργήσουν συγκρούσεις, κακή διαχείριση χρόνου και σχέσεων, αντίσταση στις προτεινόμενες αλλαγές, καθώς και έλλειψη κινήτρων για ειλικρινή επικοινωνία.
- Η ψυχολογική κατάσταση μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το μήνυμα θα γίνει αντιληπτό.
Για παράδειγμα, όταν είμαστε θυμωμένοι, είναι εύκολο να πούμε πράγματα που δεν τα εννοούμε πραγματικά, που μπορεί αργότερα να τα μετανιώσουμε ή μπορεί να παρερμηνευθούν από τους άλλους. Επίσης όταν είμαστε αγχωμένοι και συναισθηματικά συγκλονισμένοι ή ευάλωτοι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, αυτά που λέμε να παρερμηνευθούν από άλλους, να στείλουμε μη λεκτικά μηνύματα και σήματα που απωθούν ή προκαλούν σύγχυση και τα οποία, συνήθως, οφείλονται σε σπασμωδική συμπεριφορά και δεν θα υπήρχαν σε συνθήκες ηρεμίας. Βέβαια θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι όταν κακές συμπεριφορές επαναλαμβάνονται, τα αίτια πιθανόν να είναι βαθύτερα και να απαιτείται διαφορετικός τρόπος διαχείρισης.
- Εμπόδια μπορεί να προκύψουν από τη φυσική κατάσταση του δέκτη, όπως είναι οι σωματικές αναπηρίες.
Προβλήματα στην ακοή και στην ομιλία μπορεί να σταθούν εμπόδια στην αποτελεσματική επικοινωνία. Για παράδειγμα, όταν ο δέκτης έχει μειωμένη ακοή μπορεί να μην αντιληφθεί το σύνολο ή μέρος της συνομιλίας, ειδικά εάν υπάρχουν στο περιβάλλον σημαντικές πηγές φυσικών ή τεχνητών θορύβων.
- Ένα άλλο εμπόδιο στην επικοινωνία αποτελεί η έλλειψη επικέντρωσης.
Δεν είναι αποτελεσματική η επικοινωνία όταν είμαστε πολυπράγμονες, δηλαδή όταν ασχολούμαστε με πολλά θέματα ταυτόχρονα. Οι άνθρωποι έχουν την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Αντίθετα όμως με ό,τι πιστεύουμε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν σχεδιάστηκε για να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα και αυτό, πέρα από τους κινδύνους που ενέχει για τα εγκεφαλικά κύτταρα, μπορεί να προκαλέσει απόσπαση της προσοχής από σημαντικά λεκτικά μηνύματα και μη λεκτικά σήματα, τα οποία εκπέμπονται κατά τη διάρκεια μίας συνομιλίας.
- Πολλοί συνομιλητές έχουν την τάση να διακόπτουν τον άλλο ή να μιλούν ταυτόχρονα με αυτόν.
Αυτό πολλές φορές μπορεί να αποβεί αποθαρρυντικό και συνάμα απογοητευτικό για την επικοινωνιακή διαδικασία, καθώς «περνάμε» το εξής μήνυμα: «δεν με νοιάζει καθόλου τι έχεις να πεις, γιατί αυτό που λέω εγώ είναι πιο σημαντικό».
- Όσο σημαντικό είναι να μη διακόπτουμε, άλλο τόσο σημαντικό είναι να μη μονοπωλούμε τη συζήτηση.
Κάποιοι άνθρωποι είναι καλοί στο να «γυρίζουν» τη συζήτηση σε αυτό, για το οποίο θέλουν να μιλήσουν. Κάποιοι άλλοι μπορεί κατά λάθος να μονοπωλήσουν μία συζήτηση, λόγω του ότι είναι πιο εξωστρεφείς και ομιλητικοί σε σχέση με άλλους. Επίσης, άνθρωποι που κατέχουν υψηλές κοινωνικοοικονομικές και θεσμικές θέσεις μπορεί να μονοπωλήσουν τη συζήτηση, καθώς οι υπόλοιποι διστάζουν ή φοβούνται να τους διακόψουν.
Ξεπερνώντας τα εμπόδια στην επικοινωνία εξασφαλίζουμε ότι οι πληροφορίες που παρέχονται γίνονται πλήρως κατανοητές από το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόμαστε.
Η οπτική επαφή, η χαλαρή και φιλική έκφραση στο πρόσωπο, η ανοιχτή γλώσσα του σώματος, μπορούν να κάνουν κάποιον να αισθανθεί πιο άνετα κατά τη διάρκεια της συνομιλίας. Μόνο με την κατανόηση και την συνακόλουθη υπέρβαση των εμποδίων, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το μήνυμα που εκπέμπουμε μπορεί να γίνει αντιληπτό από τον αποδέκτη.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Έφης Σίμου: Επικοινωνία Γιατρού- Ασθενούς: Ένας Πρακτικός Οδηγός Δεξιοτήτων Επικοινωνίας
